It's been already 1,5 month since the greek PM officially asked for an international bail-out. I had a rough picture in mind on how this program would work out, back then. I was guessing that the government would take a bunch of harsh measures at once (tax rises, cuts on salaries and pensions, layoffs in the public sector etc.) until the balance between the country's income and expenses evens up, enough for Greece to be able to borrow money at a reasonable rate. With this in mind, I was thinking that the people in Greece would suffer for a few months and that this would eventually bring social uprising, which could last for a few weeks – as was the case in December 2008 – and then things would get back to normal. But from what we've seen, this is not the way things work. It doesn't have to do with a single sad event – the killing of a boy from a cop / harsh measures being taken by a government.

The greek government had taken some measures even before the activation of the bail-out program. These where the increase of the sales tax from 19% to 21% (in the last year - under the old administration - another increase took place, from 18% to 19%) and cuts in bonuses in the public sector. Meanwhile, there was too much optimism that the government could get a lot of money by hunting tax evasion.

Since the EU-IMF program was activated, there have been another 2 groups of measures, a lot harder than the first ones. In short, these were: another increase of the sales tax by 2% (now it is 23%), cuts in salaries and pensions of the public sector, varying from 8-20% according to the wages, a new increase of some special taxes applying to liquor, tobacco products and gas varying from 10-20% and finally, an extra one-off taxation of all profitable businesses.

Another measure that's worth analyzing is the following: The government had announced that due to the recession, it would give a 1000 euro “solidarity benefit” to people/families living under poverty level, in 2 parts of 500 euros. The first part has already been given to those entitled. In order to reduce the state's expenses, the minister of Finance announced that the second part will not be given to all those who got the first part, but only “targeted”. What does “targeted” mean? I can explain it in 2 steps: (1) The minister means that the first part was given – among others – to people who didn't really need it. This can mean 2 things: a) that the records of the government are inaccurate or - even worse – b) that the government gave this money to people who didn't really need it on purpose. Now, step (2): If the government confesses that its records are inaccurate, how are they going to tell who's in real need of the second part and who's not? Or, if they intentionally gave the money to people who didn't need it, shouldn't there be some kind of legal action against anyone responsible for this? Because when somebody is "below poverty line, this is objective.Can you say that somebody who's just 1 euro below poverty line, doesn't need the 500 euros?

Still, the measures already taken are not final. The contract signed by the greek government, the EU and the IMF says that there will be a check of the income-expenses balance by an EU-IMF committee every trimester. If the balance is not satisfactory, there is a term saying that the greek government is obliged to take any extra measures needed so as to reach the target predicted. Today, as we are on the half of the first trimester, there's already a negative deflection of a few hundred million (!) euros.

As a result of this - and of other – facts, the scenario of Greece defaulting is becoming all the more possible. The international media talk about this scenario a lot more than the greek media do. I don't know if this is enough to tell us more, but last December, when the greek media were denying the possibility of Greece to ask for help from the IMF, at the same time, most international media were almost sure that this would turn out to become true. Now, the international media also talk about the possibility of Greece leaving the euro, but this is a story for another article.

Despite all that, people in Greece haven't yet reacted the way the most expected them to, given that Greece has a strong tradition in public uprising, demonstrations etc. It was last Saturday, at a demonstration organized by the 2 biggest workers' unions, less than 10.000 people gathered. How can we explain this?

I think that people right now have mixed feelings:

1. They still manage to get along. Each family is trying to organize its life so as to get through all this the easiest way.

2. They don't have any real hope that their reaction will bring any solution. They understand that the country's situation is desperate, but there's no political party or person that convinces them to be more appropriate to handle this.

3. Society is boiling slow and at some point will erupt, but not having any clear demands. This will be just an instinctive reaction that will cause temporary chaos.

4. At the same time there is this feeling of complicity in what the country's going through now.

- Wasn't it us who avoided to pay taxes?

- Wasn't it us who were begging politicians and officials for a public job?

- Wasn't it us who payed “something extra” at some public service in order to do our business faster/better/dirtier?

and after all,

- Wasn't it us who were voting for them for 35 years?

These are some popular questions that you hear by people in the streets.
Now, we can only wait and see which feeling(s) will be expressed first.

The PM yesterday said in his speech at the parliament: “If we do not put the country in order, if we do not create a sense of justice, if there is no respect for the law, they will chase all of us away with stones, and rightly so."

Looks like he's got the message...

Έχει περάσει 1,5 μήνας από τότε που η Ελλάδα ζήτησε την ενεργοποίηση του μηχανισμού διάσωσης των ΕΕ και ΔΝΤ. Τότε είχα σχηματίσει μια πρόχειρη εικόνα του πώς θα κυλήσουν τα πράγματα. Υπέθετα ότι θα ληφθούν κάποια σκληρά μέτρα (αύξηση φόρων, μείωση μισθών και συντάξεων, απολύσεις στο δημόσιο τομέα κλπ), μέχρι να βελτιωθεί η σχέση εσόδων-εξόδων, να μειωθεί το χρέος, και να μπορεί πια η Ελλάδα να δανειστεί με φυσιολογικά επιτόκια από τις διεθνείς αγορές. Και σκεφτόμουν ότι ο κόσμος θα υπέφερε για κάποιο διάστημα, πιθανώς θα είχε ένα ξέσπασμα μερικών εβδομάδων, όπως το Δεκέμβριο του 2008, και μετά θα ηρεμούσαν τα πράγματα. Εδώ όμως αυτό που συμβαίνει είναι διαφορετικό. Δεν έχουμε ένα μεμονωμένο δυσάρεστο γεγονός που συμβαίνει μια κι έξω (η δολοφονία ενός παιδιού από έναν αστυνομικό / η επιβολή κάποιων σκληρών οικονομικών μέτρων από μια κυβέρνηση).

Η κυβέρνηση, ήδη πριν την προσφυγή στο μηχανισμό ΕΕ-ΔΝΤ, είχε πάρει ήδη κάποια μέτρα, που τότε η ΕΕ είχε σχολιάσει ως "αποφασιστικά". Ήταν η αύξηση του ΦΠΑ από 19% σε 21% (είχε προηγηθεί πριν ένα χρόνο αύξηση από 18% σε 19% από την προηγούμενη κυβέρνηση), μείωση επιδομάτων στο δημόσιο και παράλληλα υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες από το κυνήγι της φοροδιαφυγής.

Από τη στιγμή της προσφυγής στο μηχανισμό ΕΕ-ΔΝΤ, έχουν έρθει 2 ακόμα κύματα μέτρων, αρκετά σκληρότερων από τα πρώτα. Τα βασικά είναι η επιπλέον αύξηση του ΦΠΑ κατά +2% (δηλαδή στο 23%), μείωση του βασικού εισοδήματος των δημόσιων υπαλλήλων κατά 8-20% (ανάλογα το μισθό τους), αύξηση των ειδικών φόρων σε ποτά, τσιγάρα και βενζίνη κατά 10-20% και έκτακτη φορολόγηση των κερδοφόρων επιχειρήσεων.

Εδώ έχει ενδιαφέρον να δούμε μια “λεπτομέρεια” που αποδεικνύει πόσο εκτός ελέγχου είναι η κατάσταση στη λειτουργία του κράτους. Στο πλαίσιο της μείωσης των δαπανών, η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι θα δώσει “έκτακτο επίδομα αλληλεγγύης”, μια βοήθεια 1000 ευρώ σε 2 δόσεις, για άτομα/οικογένειες που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας. Ταυτόχρονα με την ανακοίνωση των υπόλοιπων μέτρων, ο υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε ότι η δεύτερη δόση του επιδόματος αλληλεγγύης δεν θα δοθεί σε όλους όσοι πήραν την πρώτη, παρά μόνο “στοχευμένα”. Τί σημαίνει “στοχευμένα”; Εγώ το εξηγώ σε 2 επίπεδα: (Α) ο υπουργός εννοεί ότι την πρώτη δόση την πήραν μεταξύ άλλων και κάποιοι άνθρωποι που δεν την χρειάζονταν πραγματικά και (Β) ότι για τη δεύτερη δόση η κυβέρνηση θα κάνει ένα διαχωρισμό ποιός το χρειάζεται και ποιός όχι. Στο (Α) επίπεδο φαίνεται η ανοργανωσιά. Πώς είναι δυνατόν να παίρνει επίδομα αλληλεγγύης κάποιος που δεν το χρειάζεται; Σημαίνει ότι τα οικονομικά στοιχεία που έχει η κυβέρνηση στο αρχείο της, δεν είναι ακριβή. Στο (Β) επίπεδο, εφ'όσον από το (Α) ο υπουργός έχει ήδη αποδεχτεί ότι τα στοιχεία της κυβέρνησης είναι ανακριβή, σύμφωνα με ποιό κριτήριο θα αποφασιστεί ποιοί είναι εκείνοι που το έχουν πραγματικά ανάγκη;

Και φυσικά τα μέτρα που αναφέρθηκαν πριν δεν είναι όλα, αφού το μνημόνιο συνεργασίας που έχει υπογράψει η κυβέρνηση με ΕΕ-ΔΝΤ προβλέπει ότι κάθε τρίμηνο θα γίνεται ένας απολογισμός εσόδων-εξόδων και αν αυτός δεν είναι ικανοποιητικός, τότε θα πρέπει να λαμβάνονται επιπλέον μέτρα, ώστε να πετυχαίνεται η διόρθωση της εξίσωσης. Σήμερα, ενώ είμαστε στα μισά του πρώτου τριμήνου, υπάρχει ήδη απόκλιση μερικών εκατοντάδων (!) εκατομμυρίων ευρώ από τους στόχους που είχαν τεθεί στο μνημόνιο.

Εξαιτίας αυτού – αλλά και άλλων λόγων – τις τελευταίες μέρες ακούγεται όλο και δυνατότερα το σενάριο τη χρεωκοπίας, συνηθέστερα από ΜΜΕ του εξωτερικού. Αυτό έχει μια σημασία, γιατί όταν ακόμα η κυβέρνηση και τα ΜΜΕ στην Ελλάδα, απέκλειαν το ενδεχόμενο της προσφυγής της χώρας στο μηχανισμό ΕΕ-ΔΝΤ, την ίδια στιγμή τα διεθνή ΜΜΕ εξέφραζαν μια βεβαιότητα ότι τα πράγματα οδηγούνται εκεί. Παράλληλα γίνεται και μια συζήτηση για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το Ευρώ και επιστροφή στη δραχμή. Αυτή είναι μια άλλη ιστορία – σίγουρα πιο μακρινή.

Παρ'όλα αυτά, μέχρι σήμερα ο κόσμος δεν έχει αντιδράσει με τον τρόπο που ίσως αρκετοί φαντάζονταν, για μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου υπάρχει μια δυνατή παράδοση διαδηλώσεων, αντιδράσεων κλπ. Μόλις το περασμένο Σάββατο, σε διαδήλωση που είχαν οργανώσει τα 2 μεγαλύτερα συνδικάτα εργαζομένων της χώρας στην πρωτεύουσα (ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ), συγκεντρώθηκαν λιγότεροι από 10.000 άνθρωποι. Πώς εξηγείται αυτό;

Πιστεύω πως υπάρχουν πολλά πράγματα που αισθάνονται ταυτόχρονα οι άνθρωποι:

1. Ο κόσμος αντέχει ακόμα. Κλείνεται μέσα του, προσπαθεί να βρει τρόπο να οργανώσει όσο το δυνατό πιο ανώδυνα τη ζωή του με τα νέα δεδομένα και ελπίζει ότι θα τη βγάλει καθαρή.

2. Ο κόσμος δεν έχει ελπίδα ότι η αντίδρασή του θα φέρει κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσμα. Καταλαβαίνει μεν ότι η κατάσταση στη χώρα είναι απελπιστική, αλλά δεν υπάρχει κάποιο κόμμα ή πρόσωπο που να τον πείθει πως είναι πιο κατάλληλο να διαχειριστεί τη χώρα.

3. Η κοινωνία σιγοβράζει και κάποια στιγμή θα βρεθεί μια αφορμή για να αντιδράσει, χωρίς όμως κάποιο πολιτικό αίτημα, παρά μόνο με μια ζωώδη αντίδραση απέναντι στα πάντα, προκαλώντας προσωρινό χάος.

4. Υπάρχει στην κοινωνία ένα αίσθημα συνενοχής για την κατάσταση που βρίσκεται η χώρα. Συχνά ακούγονται σε συζητήσεις, στα ΜΜΕ ή στο δρόμο, οι φράσεις:
- Εμείς οι ίδιοι δεν φοροδιαφεύγαμε;
- Εμείς οι ίδιοι δεν ζητούσαμε από τους πολιτικούς να μας βρουν μια θέση στο δημόσιο;
- Εμείς οι ίδιοι δεν πληρώσαμε κάποιον υπάλληλο σε κάποια υπηρεσία για να διευκολύνουμε μια υπόθεσή μας;
και τελικά,
- Εμείς οι ίδιοι δεν τους ψηφίζαμε τόσα χρόνια;

Το ποιά ή ο συνδυασμός ποιών από αυτά τα συναισθήματα θα επικρατήσει είναι κάτι που θα το δούμε το επόμενο διάστημα.

I apologise for not posting anything for so many days. Truth is that there were not any really important events in the meanwhile. Politicians are trying to convince the people that they are giving some big fight against the IMF people, in order to avoid some extra measures. The media are spending their time trying to find which party has been the most corrupt in the last 20 years. And the people is trying to adjust themselves in this new era, if they haven't already lost their jobs or seen their businesses closing down.

Poul Tomsen is the head of the team that the IMF sent to Greece in order to run this bailout program.
This is an interview of his that was published in Kathimerini newspaper.