Πιθανότατα σκέφτηκες ότι εφόσον δεν μπήκε κάποιο νέο άρθρο για τόσο καιρό, μάλλον παρατήσαμε αυτό το ημερολόγιο κρίσης. Πιθανότατα το σκεφτήκαμε κι εμείς. Αλλά αν ξέρεις τον τρόπο που λειτουργούν τα πράγματα στην Ελλάδα, ξέρεις ότι το καλοκαίρι είναι μια περίοδος που όλα σταματάνε. Εκτός από τις σχολικές διακοπές, οι ρυθμοί πέφτουν στις δουλειές, η τηλεόραση παίζει μόνο επαναλήψεις, ακόμα και τα δελτία ειδήσεων των «σοβαρών» καναλιών ασχολούνται με ελαφρότερα θέματα από ό,τι το χειμώνα. Γιατί αυτό το μπλογκ θα ήταν εξαίρεση; Κάποιος μπορεί να πει ότι φέτος δεν είναι σαν κάθε άλλη χρονιά. Όμως φέτος αποδείχτηκε ότι ακόμα και υπό την πίεση μιας οικονομικής κρίσης, ο ελληνικός λαός έχει (για την ώρα) πιο ψηλά σαν προτεραιότητα την καλοκαιρινή χαλάρωση από ό,τι την αγωνία για το μέλλον, ίσως ακόμα και την αγωνία για το παρόν. Βέβαια βοήθησε και το γεγονός ότι ο τουρισμός δίνει πάντα μια ώθηση στην οικονομία και αναπτερώνει λίγο το ηθικό, έστω για 3-4 μήνες. Τώρα έχουμε μπροστά μας τους υπόλοιπους 8-9 μήνες μέχρι να ξεκινήσει η επόμενη αναπτέρωση ηθικού.

Στην ψυχολογία της οικονομίας κάτι κινείται. Έχουν γίνει 2 συμφωνίες οι οποίες δείχνουν ότι υπάρχει διάθεση για επενδύσεις στην Ελλάδα. Η μια αφορά τον εμπορευματικό σταθμό του λιμανιού του Πειραιά, που πλέον θα τον αναλάβει η Cosco (κινέζικη κρατική ναυτιλιακή εταιρία) και η δεύτερη αφορά ένα άλλο λιμάνι-ενεργειακό κόμβο (Αστακός) μαζί με ένα τμήμα του παλιού εγκαταλειμμένου αεροδρομίου της Αθήνας όπου η κρατική επενδυτική εταιρία του Κατάρ σκοπεύει να εκμεταλλευτεί με ξενοδοχεία, καζίνο κλπ. Έχει ένα ενδιαφέρον ότι και οι 2 αυτές κινήσεις προέρχονται από χώρες-outsider (Κίνα, Κατάρ) ως προς την ελληνική οικονομία, που βλέπουν όμως στην Ελλάδα την ευκαιρία να πατήσουν πόδι στην ΕΕ. Αν οι κινήσεις αυτές πετύχουν, θα είναι μια θετική εξέλιξη, μιας και η Ελλάδα παρ΄ό,τι δυτική χώρα (ΕΕ, ΝΑΤΟ) θα έχει σημαντικές σχέσεις και με μη-δυτικές, ανεπτυγμένες οικονομίες, που χρειάζονται την Ελλάδα, όσο και η Ελλάδα εκείνες.

Στην ουσία όμως της οικονομίας δεν κινούνται και πολλά. Πολλές επιχειρήσεις έχουν κλείσει και από την αρχή του χρόνου υπάρχουν περίπου 120.000 νέοι άνεργοι – ενώ την ίδια στιγμή οι νέες αγγελίες εργασίας είναι όλο και λιγότερες.

Η κυβέρνηση εκτός από το να μαζεύει λεφτά από φόρους (πράγμα που έτσι κι αλλιώς δεν κάνει καλά) προσπαθεί να βάλει το κράτος συνολικά σε μια τάξη. Αυτό φαίνεται να είναι ακόμα πιο δύσκολο, μιας και είναι το ΠΑΣΟΚ που στη δεκαετία του ’80 δημιούργησε αυτό το τερατώδες κράτος, κακόμαθε τους πολίτες, και τώρα εμφανίζεται να τους ζητάει και τα ρέστα για τα προβλήματα που υπάρχουν.

Ένα πολύ περιεκτικό άρθρο από το VanityFair από τον Michael Lewis. (αν δεν έχετε ζήσει στην Ελλάδα, θα σας βοηθήσει πολύ να καταλάβετε πράγματα που εγώ θα χρειαζόμουν πολύ χρόνο για να εξηγήσω)

ΥΓ.: Στο άρθρο που δημοσιεύσαμε στις 8 Μαΐου σημειώναμε: "Η Ελλάδα μοιάζει με μια έκταση γης που ξαφνικά βρέθηκαν εγκλωβισμένοι 12 εκ. κάτοικοι και πρέπει να αποφασίσουν με ποιο τρόπο θα οργανώσουν τη ζωή τους, χωρίς να υπάρχει τίποτα. Και ο καθένας κάνει του κεφαλιού του, έχοντας στο μυαλό του μια δική του έννοια για τη «νίκη»."

Ο Michael Lewis γράφει κάτι παρεμφερές: "Η δομή της ελληνικής οικονομίας θεωρητικά είναι συνεταιριστική, αλλά η αντίληψη που επικρατεί στη χώρα, είναι το αντίθετο της συλλογικότητας. Η πραγματική της δομή είναι ο-καθένας-για-την-πάρτη-του".

Αυτή η εβδομάδα πέρασε χωρίς πολλές διαδηλώσεις. Ακόμα και οι λίγες που έγιναν δεν είχαν τη μεγάλη συμμετοχή που είχαν οι πρώτες. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε 3 πράγματα: α) ότι ο κόσμος από τη στιγμή που η Βουλή ψήφισε τα μέτρα, και πέρασε το αρχικό σοκ, το πήρε απόφαση και από εδώ και πέρα θα προσπαθήσει να τα βγάλει πέρα με όποιο τρόπο έχει. β) ότι ο κόσμος προσωρινά πήγε σπίτι του και σκέφτεται τί μπορεί να γίνει, φτάνει όμως μια σπίθα για να τον ξαναβγάλει έξω. γ) ότι τα συνδικάτα σε μεγάλο βαθμό ελέγχονται από το ΠΑΣΟΚ, οπότε δεν τραβάνε πολύ το σκοινί, περισσότερο αντιδρούν συμβολικά.

Προσωπικά δεν πιστεύω το (α). Μπορώ να σκεφτώ κάποιους λόγους για τους οποίους έχουν καταλαγιάσει οι αντιδράσεις. Αφενός οι 3 νεκροί κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης πριν από 10 μέρες έχουν φέρει ένα πάγωμα στον κόσμο. Αφετέρου το γεγονός ότι μπαίνουμε σε τουριστική περίοδο (από τον τουρισμό παράγεται το 18% του ελληνικού ΑΕΠ) κάνει τον κόσμο να προσπαθεί να οργανωθεί με την ελπίδα ότι κουτσά-στραβά θα τα καταφέρουμε και φέτος. Βέβαια, οι κρατήσεις είναι πολύ μειωμένες σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, τόσο λόγω της αστάθειας της χώρας, αλλά ταυτόχρονα επειδή έχει μειωθεί κατά πολύ η δυνατότητα και άλλων Ευρωπαίων να κάνουν ταξίδια, πόσο μάλλον σε ένα σχετικά ακριβό προορισμό, σαν την Ελλάδα. Ήδη για τα ξενοδοχεία της Αθήνας μόνο έχουν γίνει 17.000 ακυρώσεις κρατήσεων και ακόμα δεν έχουμε μπει στους 3 καλοκαιρινούς μήνες...

Πάντως για πρώτη φορά από τότε που μπήκαμε στην κρίση, εμφανίστηκε δειλά-δειλά και από πολύ λίγο κόσμο, μια αισιοδοξία. Όχι με την έννοια ότι “θα μας βγει σε καλό”, αλλά ότι “θα τα καταφέρουμε ό,τι και να γίνει”. Δεν ξέρω πόσο βάσιμη είναι αυτή η αισιοδοξία, αλλά σίγουρα είναι χρήσιμη. Ένας λόγος που την κάνει βάσιμη για μένα είναι ότι τη συναντάς περισσότερο σε μεγάλους ανθρώπους, που έχουν περάσει παλιότερα πιο δύσκολες καταστάσεις από εμάς. Οι νεότεροι μεγαλώσαμε μέσα σε μια φούσκα, και είναι λογικό όλο αυτό μπροστά μας να μας φαίνεται βουνό.

Μια εικόνα που νομίζω ότι περιγράφει την ψυχολογία του κόσμου αυτή τη στιγμή είναι κάτι που είδα μια από τις προηγούμενες μέρες: Πέρασα από το σημείο που βρισκόταν η τράπεζα που σκοτώθηκαν οι 3 υπάλληλοι. Πολλά λουλούδια απέξω, κεριά, σημειώματα. Και λίγος κόσμος που πάει κι έρχεται, περίπου 50 άτομα. Θα περίμενε κανείς ότι σε μια τέτοια στιγμή, πας εκεί, στέκεσαι, αφήνεις ένα λουλούδι, σκέφτεσαι διάφορα, δε μιλάς πολύ. Το περίεργο είναι ότι οι άνθρωποι τσακώνονταν! Όχι απαραίτητα για κάτι που είχε σχέση με τους 3 νεκρούς, αλλά για την πολιτική, για τις διαδηλώσεις, για το τί πρέπει να γίνει τώρα. Πραγματικά περίεργο θέαμα. Σαν να είσαι σε μια κηδεία και να βρίσκεις αφορμή για να τσακωθείς. Δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω τί λέγανε, υπήρχαν 2-3 διαφορετικές συζητήσεις ταυτόχρονα.

Ένα καλό πράγμα είναι ότι σαν κοινωνία έχουμε αρχίσει να συζητάμε – και εδώ εννοώ να συζητάμε, όχι να τσακωνόμαστε. Στην Ελλάδα για πολλά χρόνια δε συζητούσαμε πολύ. Οι διάλογοι μοιάζαν περισσότερο με παράλληλους μονολόγους. Πλέον είναι συνηθισμένο να ακούσεις ανθρώπους να συζητάνε για τα οικονομικά, του κράτους ή τα προσωπικά τους, και να μην είναι δογματικοί. Λένε την άποψή τους, αλλά περιμένουν με ενδιαφέρον να ακούσουν και την άποψη του συνομιλητή τους.

Παρ'όλα αυτά, για την ώρα δε φαίνεται στην αγορά ο κόσμος να ανησυχεί πολύ για τα οικονομικά του. Δηλαδή δεν ξέρω πώς ήταν τα πράγματα σε άλλες χώρες που βρέθηκαν ένα βήμα πριν τη χρεωκοπία, αλλά θα μου φαινόταν παράξενο να δω ότι τα μπαρ είναι γεμάτα, ο κόσμος τρώει, πίνει, όπως και πριν. Ένας φίλος μπάρμαν έλεγε ότι το αφεντικό του του είπε πως έχει παρατηρηθεί ότι σε περιόδους κρίσης, ο κόσμος πίνει περισσότερο. Εδώ η ερώτηση είναι, δεν πίναμε ήδη αρκετά;

Κάτι που άκουσα και το θεώρησα πολύ πετυχημένο:
"Η Ελλάδα έμοιαζε με έναν πελάτη εστιατορίου που εξακολουθεί να παραγγέλνει συνέχεια φαγητά προκειμένου να μην έρθει ποτέ ο λογαριασμός."

Είμαι πολύ φορτισμένος, έχουν συμβεί πολλά πράγματα σε λίγες μέρες, δεν έχω τον απαραίτητο χρόνο να τα αφομοιώσω. Δεν έχω κάτι συγκεκριμένο να γράψω, δεν υπάρχει τίτλος σε αυτό το άρθρο.

Ως χώρα βρισκόμαστε εδώ και καιρό στο χείλος του γκρεμού, κι αυτό είναι κάτι που θα το αντέξουμε. Το ότι πλέον είμαστε και ως κοινωνία στο χείλος του γκρεμού, δεν ξέρω αν μπορούμε να το αντέξουμε.

Όλοι το λέγαμε. Εγώ, φίλοι μου, συγγενείς μου, στα ΜΜΕ, τα διπλανά τραπέζια στα καφέ. Ότι θα έρθει μια μέρα που θα τελειώσει αυτό το ψέμμα. Δεν είμαστε σε μια χώρα σαν την Αυστραλία, απομονωμένη, να μην έχουμε δει με τα μάτια μας ανθρώπους απελπισμένους. Μόνο τα τελευταία 20 χρόνια είδαμε Ιρακινούς, Σέρβους, Αλβανούς, Βούλγαρους να περνάνε πολύ χειρότερα από οτιδήποτε μπορέσαμε ποτέ να φανταστούμε ότι θα συμβεί σε εμάς. Ζούσαμε με τη σιγουριά ότι «αυτό το πράγμα δεν θα γινόταν ποτέ εδώ». Νομίζαμε ότι είχαμε περάσει τα πιο δύσκολα, τον πόλεμο, τον εμφύλιο, τη δικτατορία. Κι ότι από εδώ και πέρα θα είμαστε στον αυτόματο πιλότο και ότι μόνο καλύτερα μπορούν να πηγαίνουν τα πράγματα. Λέγαμε ότι θα τελειώσει αυτό το ψέμμα, αλλά δεν σκεφτόμασταν το πώς θα τελειώσει. Γιατί, σκεφτόμασταν, ότι είμαστε οι πιο υποβαθμισμένοι στην ΕΕ, οπότε μόνο με αυτούς που περνάνε καλύτερα μπορούμε να μοιάσουμε. Νομίζαμε ότι για εμάς, πιο κάτω δεν έχει. Πόσο αστείο ακούγεται τώρα. Έχω μια φίλη στη ­­­­­Σερβία, μιλάγαμε πρόσφατα, και της περιέγραφα την κατάσταση. Μου είπε «έλα μωρέ, δεν είναι τίποτα, εμείς περνάγαμε το ίδιο πράγμα και ταυτόχρονα είχαμε δικτατορία και μας βομβαρδίζανε».

Ο κόσμος διαδηλώνει, εξοργίζεται. Και το χειρότερο είναι ότι δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να εμπιστευτεί. Και ακόμα χειρότερο είναι ότι τώρα πια οι αποφάσεις δεν είναι στα χέρια μας. Ο πρωθυπουργός το ομολόγησε χτες στη Βουλή όταν τον κατηγόρησαν για τα σκληρά μέτρα που πήρε η κυβέρνηση. Είπε «μην κατηγορείτε εμένα, κατηγορείστε το ΔΝΤ». Ουσιαστικά είμαστε υπό οικονομική κατοχή. Ως πολίτης αυτής της χώρας δεν μπορώ να στείλω κανένα μήνυμα στους ανθρώπους του ΔΝΤ. Δεν μπορώ ούτε να τους ψηφίσω, ούτε να μην τους ψηφίσω. Μπορώ είτε να μείνω στη χώρα και να κάνω αυτό που λένε, είτε να φύγω από τη χώρα. Αν επικρατήσει το χάος, θα βρεθούμε και υπο πραγματική κατοχή. Το Σύνταγμα της ΕΕ προβλέπει ότι αν σε μια χώρα υπάρχουν αναταραχές που δεν μπορεί η τοπική κυβέρνηση να ελέγξει, τον έλεγχο αναλαμβάνουν μικτά στρατεύματα των χωρών μελών.

Προσωπικά, δεν με πειράζει να στερηθώ κάποια λεφτά, υπό τον όρο ότι θα οργανωθεί ένα πραγματικό δίκαιο κράτος. Με πειράζει πολύ όμως να συνεχίσω να βλέπω για την υπόλοιπη ζωή μου εκείνους τους πολιτικούς που μας έφεραν μέχρι εδώ, να κυκλοφορούν ελεύθεροι. Ο περισσότερος κόσμος λέει να πάνε φυλακή, να τους κρεμάσουνε. Εγώ δεν θέλω να πάνε φυλακή, είμαι κατά του θεσμού της φυλακής. Θέλω να γίνει κατάσχεση της περιουσίας τους και να τους στείλουμε στην εξορία. Να πρέπει να πάνε σε μια ξένη χώρα και να πρέπει να ζήσουν από τη δουλειά τους. Αν γίνει αυτό, δεν με πειράζει ακόμα και να δουλέψω 10 χρόνια με μόνη αμοιβή ένα σπίτι και το φαγητό μου.

Αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ψυχραιμία στην κοινωνία. Οι άνθρωποι συζητάνε όλη την ώρα τα ίδια πράγματα, συχνά τσακώνονται. Μετά κατεβαίνουν μαζί στη διαδήλωση και ξεσπάνε πάνω στους μπάτσους. Περίεργος ρόλος κι αυτός των μπάτσων. Την Τετάρτη 3 άνθρωποι πέθαναν από ασφυξία όταν κάποιοι διαδηλωτές έβαλαν φωτιά σε μια τράπεζα. Την Πέμπτη οι μπάτσοι αντιμετώπισαν ειρηνικούς διαδηλωτές με τρόπο που εύκολα θα μπορούσε να προκαλέσει νέα θύματα.

Η Ελλάδα μοιάζει με μια έκταση γης που ξαφνικά βρέθηκαν εγκλωβισμένοι 12 εκ. κάτοικοι και πρέπει να αποφασίσουν με ποιο τρόπο θα οργανώσουν τη ζωή τους, χωρίς να υπάρχει τίποτα. Και ο καθένας κάνει του κεφαλιού του, έχοντας στο μυαλό του μια δική του έννοια για τη «νίκη». Ένα πραγματικό Survivor.

Ας αναπαυθούν εν ειρήνη οι 3 και ας προσπαθήσουμε όλοι όσοι πάμε σε διαδηλώσεις να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να μην κινδυνέψει άλλη ζωή, αν δεν κινδυνεύει η δική μας.

Έχει βουίξει το τόπος τελευταία από συζητήσεις για το τέλος του καπιταλισμού, ότι ο καπιταλισμός βρίσκεται σε μια δομική κρίση, ότι τελειώσαν τα ψωμιά του. Οι πιο αισιόδοξοι (ή απαισιόδοξοι, εξαρτάται από ποια πλευρά το βλέπει κανείς) ήδη αναρωτιούνται τί μορφή θα έχει το σύστημα που θα προκύψει μετά την πτώση.

Δεν πιστεύω ότι αυτό που περνάμε τώρα (ως Ευρώπη) είναι κρίση του καπιταλισμού γενικά και αόριστα. Είναι κρίση που οφείλεται στο «μαφιόζικο» καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός (άσχετα αν αρέσει ή όχι) είναι ένα οικονομικό σύστημα, και ως σύστημα έχει κανόνες. Βασικοί κανόνες είναι:
Α) η άντληση κέρδους μέσω της υπεραξίας της εργασίας
Β) η έννοια του ρίσκου
Γ) ο ανταγωνισμός.
Ίσως υπάρχουν και άλλοι που είμαι μικρός ακόμα για να καταλάβω.


Αυτός είναι ο «υγιής» καπιταλισμός. Μπορεί σε κάποιους να φαίνεται παράδοξος ο όρος, αλλά ας τον δεχτούμε για την οικονομία της συζήτησης. Εδώ αυτό που συνέβη είναι η παράβαση αυτών των 3 κανόνων.

Ο «μαφιόζικος» καπιταλισμός στην αναζήτηση εύκολου και γρήγορου κέρδους ακολούθησε την πρακτική της «φούσκας», δηλαδή της άντλησης κέρδους χωρίς τη μεσολάβηση εργασίας. Ουσιαστικά πρόκειται για τζόγο: αντί να κάνω μια μακροπρόθεσμη επένδυση σε μια εταιρία -σκοπεύοντας να κερδίσω σε βάθος χρόνου από την ανάπτυξη της εταιρίας μέσω της εργασίας των ανθρώπων της- αγοράζω σωρηδόν μετοχές, με σκοπό να ανεβάσω τεχνητά τη ζήτηση (και άρα την τιμή της μετοχής) με σκοπό να πουλήσω αύριο. Έτσι μπορεί να έχω εύκολο κέρδος, αλλά τελικά δημιουργώ αναστάτωση τόσο στην επενδυτική αγορά, αλλά ταυτόχρονα είμαι πρόβλημα για τους υπόλοιπους μετόχους της εταιρίας. Αυτή είναι η παράβαση του κανόνα Α. Αντίστοιχα με τον τρόπο που ένας απλός άνθρωπος μπορεί να επενδύσει στο χρηματιστήριο, έτσι και οι μεγάλοι επενδυτές, επενδυτικές τράπεζες κλπ, μπορούν να επενδύουν σε κράτη μέσω της αγοράς ομολόγων κλπ. Τι γίνεται όμως όταν επενδύω σε ένα κράτος, όχι στο γερμανικό επειδή μου φαίνεται αξιόπιστο («υγιής» καπιταλισμός), αλλά στο ελληνικό επειδή εκεί μπορώ να τζογάρω ευκολότερα; Ποιοι είναι οι «μέτοχοι» της εταιρίας που χάνουν από τον δικό μου τζόγο; Οι πολίτες του κράτους.

Έπειτα, ακολουθήθηκε η πρακτική να ποντάρουν οι επενδυτές σε ενδεχόμενα. Δηλαδή, αγοράζω το τάδε επενδυτικό προϊόν, σε δολάρια, ανεβαίνει το δολάριο σε σχέση με το ευρώ, και το ξαναπουλάω. Οπότε, κερδίζω αφενός από την πώληση του προϊόντος, αλλά και από την αγοραπωλησία συναλλάγματος. Αεριτζίδικες δουλειές, αλλά έστω ότι μέχρι εδώ το πράγμα έχει ένα ρίσκο. Τι γίνεται όμως όταν ο ίδιος επενδυτής ποντάρει σε αντικρουόμενα ενδεχόμενα; Για όσους ξέρουν από τζόγο, εδώ παίζει ο όρος γκανιότα. Δηλαδή, ό,τι κι αν βγει στο τέλος, εγώ έχω ένα σίγουρο κέρδος, μικρό ή μεγάλο. Έχω κερδίσει γιατί η δική μου μαφιόζικη πρακτική, παρερμηνεύεται ως σοβαρή από μέρος του επενδυτικού κόσμου, ο οποίος με ακολουθεί. Όμως οι άλλοι βλέπουν τη μισή εικόνα και συνήθως καταλήγουν να τα κλαίνε. Αυτή είναι η παράβαση του κανόνα Β. Όπου και να κάτσει η μπίλια, εγώ κερδίζω.

Κάποιες από τις αμερικάνικες επενδυτικές τράπεζες που μας ταλαιπωρούν τον τελευταίο καιρό έχουν ως θυγατρικές οίκους αξιολόγησης. Οι οίκοι αξιολόγησης είναι εκείνοι που κάθε τόσο δίνουν μια βαθμολογία στα επενδυτικά προϊόντα της κάθε χώρας. Σημειωτέον ότι οι αμερικάνικοι ιδιωτικοί οίκοι αξιολόγησης έχουν το δικαίωμα να αξιολογούν τις χώρες της Ευρώπης, αλλά οι ευρωπαϊκοί δεν έχουν το αντίστοιχο δικαίωμα για τις ΗΠΑ. Γίνεται προφανές δηλαδή ότι οι αμερικάνικές επενδυτικές τράπεζες κρατάνε το καρπούζι και το μαχαίρι ως προς τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Υποβαθμίζοντας π.χ. τη βαθμολογία των ελληνικών ομολόγων είναι σαν να δηλώνουν ότι οι (μητρικές τους) τράπεζες δεν θέλουν να δανείσουν στην Ελλάδα. Με το που γίνεται αυτό, μοιραία παρασύρεται η υπόλοιπη αγορά σε μια επιφυλακτικότητα ως προς την ελληνική οικονομία και έχουμε το φαινόμενο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Για να δώσω μια εικόνα του πόσο υπαρκτό είναι αυτό το ζήτημα, μετά την υπογραφή του μνημόνιου συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και ΔΝΤ-ΕΕ, οι οίκοι υποβάθμισαν τα ελληνικά ομόλογα και με παρέμβασή της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δήλωσε ότι θα αγοράζει τα ελληνικά ομόλογα ανεξάρτητα της βαθμολογίας τους. Δηλαδή είναι σαν η ΕΚΤ να ομολογεί ότι οι οίκοι κάνουν το δικό τους παιχνίδι και επειδή εμείς τώρα καιγόμαστε σαν ευρωπαίοι να κρατήσουμε σταθερό το ευρώ, τους γράφουμε στα παλιά μας τα παπούτσια. Ποιους; Αυτούς που μέχρι πρότινος ρωτάγαμε τη γνώμη τους για τα ομόλογά μας. Αυτή είναι η παράβαση του κανόνα Γ. Δηλαδή, τα ευρωπαϊκά επενδυτικά προϊόντα δεν χαίρουν ελεύθερου ανταγωνισμού με τα αμερικάνικα (ως προς τρίτους επενδυτές), αφού ουσιαστικά η αξιολόγηση των ευρωπαϊκών είναι σε αμερικάνικα χέρια. Εδώ είναι που αντικρούεται και το σύνθημα ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα. Κανονικά δεν θα έπρεπε, αλλά ακόμα έχει.


Ο Ομπάμα εδώ και λίγο καιρό ψήφισε νόμους που βάζουν χαλινάρι στις μέχρι πρότινος ανεξέλεγκτες πρακτικές των τραπεζών. Με τη σημείωση ότι δεν έβαλε χαλινάρι στο τι κάνουν οι τράπεζες εκτός αμερικανικής οικονομίας. Απλά ήθελε να τους κόψει τη φόρα που προκάλεσε τη φούσκα της κτηματαγοράς εκεί και οδήγησε σε κατάρρευση μια σειρά τραπεζών, με τις επιπτώσεις που έχει αυτό στην ψυχολογία της αγοράς αλλά και την πραγματική οικονομία, ανεργία κλπ. Με άλλα λόγια τους είπε, παίξτε όσο θέλετε, αλλά όχι στην αυλή μας.

Επομένως η συγκεκριμένη κρίση αφορά στην Ευρώπη, όχι επειδή έτσι τα έφερε η ζωή, αλλά επειδή υπήρχε σκοπός να προκληθεί κρίση. (Κρίση του καπιταλισμού γενικά και αόριστα υπάρχει, αλλά μάλλον συνδέεται περισσότερο με το ζήτημα του περιβάλλοντος, παρά με οτιδήποτε άλλο) Θα πει κάποιος, μα γιατί να το κάνουν αυτό εις βάρος της Ελλάδας και όχι στη Γερμανία; Η απάντηση είναι ότι τα βρίσκουν και τα κάνουν. Οι οίκοι, όσο τζογαδόροι κι αν είναι, χρειάζονται και μια επίφαση εγκυρότητας. Αν βγάζανε «σκουπίδια» τα ομόλογα της Γερμανίας, θα χάνανε μέρος της αξιοπιστίας τους. Οπότε κοιτάνε ποιος είναι στο χείλος του γκρεμού κι εκεί αρχίζουν να σπρώχνουν. Ήδη, από τη στιγμή που υπογράφηκε η διάσωση (θα δούμε αργότερα γιατί είναι εκτός εισαγωγικών η διάσωση) της Ελλάδας, άρχισαν να ακούγονται διάφορα για την Πορτογαλία και την Ισπανία, ως οι επόμενοι αδύναμοι κρίκοι. Εξάλλου, χτυπώντας τα PIGS φτάνει το μήνυμα και στη Γερμανία.

Επί της ουσίας αυτό που συμβαίνει τώρα, είναι μια επεκτατική κίνηση της αμερικανικής οικονομίας στην ΕΕ. Η ΕΕ έχει πιαστεί στον ύπνο, είναι δυσκίνητη στις αποφάσεις, δεν έχει αναπτύξει άμυνες για τέτοια ενδεχόμενα, φαίνεται ότι είχε περισσότερη εμπιστοσύνη στους αμερικάνους από ό,τι έπρεπε. Αλλά κυρίως, έχει μέσα της αντικρουόμενα συμφέροντα. Με λίγα λόγια όταν η Ευρώπη πήγαινε στην κρίση, η Αμερική ερχότανε.

Το ζητούμενο για την αμερικανική οικονομία είναι να βάλει χέρι στην οικονομική ζωή της ΕΕ. Αυτό γίνεται ήδη με Δούρειο Ίππο την Ελλάδα, με τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο μηχανισμό, που φαίνεται τελικά να μην ήταν απαραίτητος, ούτε οικονομικά, ούτε και τεχνικά. Όπως είδαμε και στην Εισαγωγή στο ΔΝΤ, τελικός στόχος δεν είναι να μας δανείσουν για να πάρουν τα δανεικά πίσω. Ξέρουν ότι δεν θα τα πάρουν ποτέ. Στόχος είναι η εξαγορά κρατικών επιχειρήσεων, το μπάσιμο ξένων εταιριών σε τομείς της αγοράς που μέχρι τώρα ήταν στεγανά και η εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πηγών. Γι’ αυτό και άφησα τη διάσωση εκτός εισαγωγικών. Δεν θα καταρρεύσουμε, γιατί δεν εξυπηρετεί κανέναν. Απλά μας αποδεικνύουν για πολλοστή φορά στη σύντομη ιστορία του νεοελληνικού κράτους, ότι η κατάρρεσή μας είναι στο χέρι τους, για να τους παρακαλέσουμε να μας σώσουν.

Τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση ακούγονται "ανακουφιστικά" σε σχέση με αυτά που τα παπαγαλάκια λέγανε εδώ και εβδομάδες. Σε αντίθεση με τις φήμες, οι 2 μισθοί στον ιδιωτικό τομέα δεν επηρεάζονται, αλλά ούτε και στο δημόσιο καταργούνται τελείως, παρά μειώνονται κατά 50% για τη χαμηλότερη μισθολογική κλίμακα δημοσίων υπαλλήλων και κατά πολύ περισσότερο για τους υψηλόμισθους. Στους πλέον υψηλόμισθους καταργούνται. Στις συντάξεις, μια από τα ίδια αλλά έτσι κι αλλιώς το ρίσκο είναι χαμηλότερο, μιας και οι συνταξιούχοι δεν λογίζονται ως κοινωνική ομάδα-βαρόμετρο στις λαϊκές αντιδράσεις. Ως προς τις συλλογικές συμβάσεις και τον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας αναμένονται πιο συγκεκριμένες ανακοινώσεις από τον υπουργό Εργασίας.

Με αυτόν τον τρόπο η κυβέρνηση διασπά το όποιο ενιαίο μέτωπο εργαζομένων είχε ξεκινήσει να σχηματίζεται. Διαχωρίζει τους εργαζόμενους σε ιδιωτικούς και δημόσιους, ικανοποιεί το "αίσθημα δικαιοσύνης" του νοικοκύρη ιδιωτικού υπάλληλου ως προς τους δημόσιους ("καλά να πάθουν οι τεμπέληδες") και δεν κατεβάζει τον "μικροαστό" στο δρόμο, πράγμα που εν μέρει θα συνέβαινε αν κοβόταν μαχαίρι 13ος-14ος στον ιδιωτικό τομέα.

Από συμπαράσταση και αλληλεγγύη μεταξύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων ας μην περιμένουμε πολλά.
Η έτσι κι αλλιώς ξεπουλημένη ΓΣΕΕ, θα μαλακώσει τις αντιδράσεις της με τη δικαιολογία ότι δεν θίγεται ο ιδιωτικός τομέας. Άντε να καλέσει 1 εθιμοτυπική απεργία κάθε μήνα. Το ΠΑΜΕ θα κάνει τα δικά του, αλλά με ακόμα μικρότερη νομιμοποίηση από το μέσο μη-ΚΚΕ πολίτη, ενώ τα πρωτοβάθμια δεν φαίνεται να είναι σήμερα σε θέση να σηκώσουν από μόνα τους το βάρος ενός τέτοιου αγώνα. Όσο για την ΑΔΕΔΥ, ενώ είναι πρωταθλήτρια στα ποσοστά συμμετοχής στις απεργίες, ταυτόχρονα είναι ουραγός στη δυνατότητα να κινητοποιεί κόσμο στο δρόμο.

Αυτά τα μέτρα όμως δεν είναι τελεσίδικα. Επιτροπή από ΔΝΤ και ΕΕ θα ελέγχει κάθε τρίμηνο την πορεία των εσόδων και αν αυτά αποκλίνουν από τις προβλέψεις του προγράμματος. Επομένως, αν μετά από 6-12-18 μήνες φανεί κάποια τρύπα, υπάρχει η ρήτρα να ληφθούν επιπλέον μέτρα. Οι στόχοι του προγράμματος έτσι κι αλλιώς είναι σχεδόν απλησίαστοι, έχουν ήδη ονομαστεί ως το "ελληνικό θαύμα". Τότε είναι που πιθανότατα θα θιγεί ο ιδιωτικός τομέας, μιας και δεν φαίνεται το δημόσιο να σηκώνει περαιτέρω μειώσεις (δεδομένων και κάποιων χιλιάδων απολύσεων που θα έχουν μεσολαβήσει, εξαιτίας της κατάργησης οργανισμών). Όταν γίνει αυτό, σίγουρα θα υπάρξει μια διάθεση αντίδρασης από τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, αλλά από την άλλη, οι αντιδράσεις των δημόσιων θα έχουν κατακάτσει στις νέες συνθήκες. Επιπλέον, ο πολύς κόσμος από αυτό το διάστημα εφαρμογής των μέτρων που συνδέονται λιγότερο άμεσα με την εργασία (αύξηση ΦΠΑ, φόρου καυσίμων, τσιγάρα κλπ) ήδη θα είναι σε δυσκολία να ανταποκριθεί στις ανάγκες του, επομένως γίνεται ακόμα δυσκολότερη μια απόφαση συμμετοχής σε μια απεργία, πόσο μάλλον σε επαναλαμβανόμενες, ή πολυήμερες.

Με λίγα λόγια η κυβέρνηση έχει ήδη μια μεγάλη στρατηγική νίκη απέναντι σε όσους προσέβλεπαν σε ένα ενιαίο μέτωπο εργαζομένων κόντρα στα μέτρα. Έδωσε σήμερα μια πρώτη δόση μέτρων που μια ικανοποιητική μερίδα κόσμου αναγνωρίζει ως αναγκαίο κακό. Μέχρι να έρθει το αναγκαίο χειρότερο, το πουλάκι θα έχει ήδη πετάξει.